Ayrton Senna: Ο οδηγός φαινόμενο

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο Ayrton Senna. Ο «Magic», ο οδηγός που οι κορυφαίοι οδηγοί χαρακτηρίζουν ως τον καλύτερο όλων των εποχών.

Η 21 Μαρτίου είναι εαρινή ισημερία και η πρώτη ημέρα της άνοιξης, ενώ για την αστρολογία είναι η αρχή του έτους. Η συγκεκριμένη ημέρα το 1960 έφερε στην οικογένεια Da silva το δεύτερο παιδί τους. Τον Ayrton. O οποίος αργότερα έφερε σε δύσκολη θέση όποιόν άλλο οδηγό βρέθηκε στο διάβα του. Αλλά έφερε και πολλές αξέχαστες αγωνιστικές στιγμές και χαμόγελα στους φίλους του μηχανοκίνητου αθλητισμού.

Αν κάνουμε μια αναζήτηση θα βρούμε οδηγούς με περισσότερες νίκες, με περισσότερους βαθμούς σε μια σεζόν, με περισσότερες pole positions. Όμως από μόνο του το γεγονός ότι ο Ayrton Senna, που χάθηκε άδικά πριν από τρείς δεκαετίες δεν έχει ξεχαστεί, λέει πάρα πολλά.

Ο Ayrton Senna θεωρείται ο καλύτερος οδηγός όλων των εποχών. Όχι επειδή το λέμε εμείς, αλλά επειδή το λένε οι υπόλοιποι οδηγοί, της εποχής του και όχι μόνο. O Senna δεν ήταν απλώς ένας γρήγορος οδηγός. Ήταν ένας ευφυέστατος άνδρας με πλήρη αφοσίωση στο επάγγελμα του και καθηλωτικά μοναδική πνευματική δύναμη. Την οποία, όσο κι αν μοιάζει απίστευτο, μπορούσε να νιώσει κάποιος δίπλα του.

‘Ενας διαφορετικός οδηγός

Ο Senna δεν ήταν σαν τους άλλους οδηγούς. Ασκούσε εξαντλητικά το σώμα και το πνεύμα του. Από την στιγμή που ανακάλυψε την τεράστια δύναμη που μπορεί να αντλήσει κάποιος από την αυτοσυγκέντρωση, τη χρησιμοποιούσε στο έπακρο. Παράλληλα η βαθιά πίστη του στο Θεό και το γεγονός ότι την εξέφραζε δημόσια προκάλεσε πολλές αντιδράσεις από άλλους οδηγούς. Οι οποίοι αναφέρονταν ειρωνικά στα θρησκευτικά πιστεύω του Βραζιλιάνου. Όμως ο Senna δεν έδινε σημασία σε αυτά.

Είχε καταφέρει να χρησιμοποιεί το μυαλό του για να οδηγήσει τα αυτοκίνητα πέρα από τα όρια τους. Έβρισκε τρόπους να κερδίζει δέκατα του δευτερολέπτου σε σημεία που μόνο με την τηλεμετρία μπορεί κάποιος να καταλάβει. Και είχε έναν μαγικό τρόπο να οδηγεί στη βροχή. Όταν οι υπόλοιποι οδηγοί προτιμούσαν έναν στεγνό αγώνα, ο Senna έλαμπε κάτω από τα μαύρα σύννεφα της βροχής. Το μυστικό και αυτής της επιτυχίας του, κρύβεται στην πνευματικότητα του. Και στην τελειομανία του. Όταν ήταν παιδί, σε έναν αγώνα καρτ άρχισε να βρέχει, κάτι που τον δυσκόλεψε πολύ. Ουσιαστικά δεν μπορούσε να οδηγήσει. Κατάλαβε αμέσως ότι εκεί κάτι πρέπει να αλλάξει. Από την επόμενη ημέρα, όποτε έβρεχε στο Sao Paulo, πήγαινε για προπόνηση με το καρτ του. Μέχρι που έκανε την αδυναμία του, το μεγαλύτερο ατού του.

Ο καλός φίλος και ομόσταυλός του στην McLaren Gerhard Berger είχε πει ότι πάντα πηγαίνοντας σε μια ομάδα έψαχνε να βρει τα αδύναμα σημεία του συναθλητή του. «Όμως στον Ayrton δεν τα βρήκα. Γιατί δεν είχε αδύναμα σημεία».

Από το καρτ στην Ευρώπη

Γόνος πλούσιας οικογένειας ο Senna μπορεί να μην είχε κανένα από τα προβλήματα του μέσου Βραζιλιάνου της δεκαετίας του ’70, αλλά σίγουρα η πορεία του προς την κατάκτηση της κορυφής της Formula 1 δεν ήταν εύκολη.

Ο αυτοδημιούργητος πατέρας του Milton έδωσε και στα τρία του παιδιά μόρφωση και εφόδια για τη ζωή τους. Όμως είχε άποψη και παρέμβαινε εκεί που νόμιζε ότι κάτι γίνεται λάθος. Έτσι από τεσσάρων ετών ο Ayrton είχε τη δυνατότητα να οδηγεί το δικό του καρτ. Αλλά καθώς έχτιζε την αγωνιστική του καριέρα στερήθηκε τους ανθρώπους που θα ήθελε δίπλα του, επειδή ο πατέρας του είχε άλλη άποψη.

Ο Senna πληγώθηκε αλλά δεν πτοήθηκε και μόλις ενηλικιώθηκε ήρθε στην Ευρώπη. Εδώ θα μπορούσε να κάνει το επόμενο βήμα στην καριέρα του. Εγκαταστάθηκε στην Αγγλία και συμμετείχε σε αγώνες της Formula Ford 1.600 και 2000 πριν πάει στη Formula 3 και τελικά στο Βασιλιά των αγώνων πίστας, τη Formula 1.

Ο Senna στη Formula 1

Ο απόμακρος Βραζιλιάνος δεν πέρασε πουθενά απαρατήρητος και εύκολα ζήτησε και πήρε μια δοκιμή με όλες τις ομάδες της Formula 1. Με αυτό τον τρόπο αφ’ ενός οδήγησε όλο τον ανταγωνισμό και εφ’ εταίρου έδειξε στην πράξη το ταλέντο και την ταχύτητα του στους εμπλεκόμενους με το σπορ.

Σε μια τραγική ειρωνεία, η πρώτη ομάδα με την οποία που οδήγησε σε ιδιωτική δοκιμή ο Senna ήταν αυτή του Frank Williams, το καλοκαίρι του 1983. Και παρά το γεγονός ότι ακολούθησαν αντίστοιχες δοκιμές γνωριμίας με τη McLaren την Toleman και την Brabham, εκείνος ήθελε να ενταχθεί στην ομάδα του Williams. Η οποία όμως δεν ήταν διατεθειμένη να ρισκάρει με έναν καινούριο οδηγό, παρά τις μεγάλες επιτυχίες του σε άλλες κατηγορίες. Έτσι ο Senna μπήκε στον κόσμο της Formula 1 to 1984 με την ομάδα της Toleman-Hart. Έντεκα χρόνια αργότερα και αφού πέρασε για λίγο από τη Lotus και από τη McLaren, με την οποία κέρδισε τους τρείς τίτλους του, πήρε το «πολυπόθητο» συμβόλαιο με την ομάδα του Frank Williams. Που όμως ήταν το μοιραίο για τον Ayrton Senna.

Στα 10 χρόνια της παρουσίας του στη Formula 1 το όνομα του Senna πρωταγωνιστούσε συνεχώς. Μα όχι μόνο σε θετικά σχόλια. Ο Λατίνος με το σχεδόν αγγελικό πρόσωπο, στην πίστα ήταν εξαιρετικά επιθετικός. Ο άνθρωπος που δάκρυζε δημόσια όταν μιλούσε για την πατρίδα και την οικογένεια του, μέσα στο κοκπιτ μεταμορφωνόταν σε ψυχρό εκτελεστή. Γνώριζε την αξία του και δεν έκανε κανέναν συμβιβασμό. Πολλές φορές οι πράξεις του εξόργιζαν την ηγεσία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αυτοκινήτου (FIA) και τον Γάλλο πρόεδρο Jean Marie Balestre. Ο οποίος ήταν ένας πολύ δύσκολος άνθρωπος που δεν εκτιμούσε τον διάλογο ενώ παράλληλα έτρεφε μια ιδιαίτερη συμπάθεια στον Alain Prost, συμπατριώτη του και πολλάκις αντίδικο του Senna σε αμφιλεγόμενα περιστατικά.

Το σίγουρα είναι ότι οι επικές κόντρες μεταξύ Senna και Prost έφεραν μεγάλο ενδιαφέρον και πολλά χρήματα στο σπορ, κάτι που έχει συμβάλει στην δυναμική του σπορ ακόμα σήμερα.

Οι αλλαγές του 1994

Ο Senna έχοντας βρεθεί εμπρός σε πολύ σοβαρά ατυχήματα στην διάρκεια της καριέρας του, ανέπτυξε μια ακτιβιστική δράση σε σχέση με την ασφάλεια των αγώνων και των οδηγών.

To 1994 οι τεχνικοί κανονισμοί στη Formula 1 έκαναν ένα τεράστιο βήμα προς τα πίσω. Τα προηγούμενα δύο χρόνια η Williams είχε εξελίξει μια ενεργή ανάρτηση με την οποία διέλυσε τον συναγωνισμό. Έτσι η FIA προσπάθησε να μειώσει τις διαφορές μεταξύ των ομάδων με μια απόφαση που απαγόρευε όλα τα ηλεκτρονικά βοηθήματα και μείωνε το πλάτος των ελαστικών.

Ο Senna, που μετά την αποχώρηση του Prost ήταν το 1994 ο μοναδικός Πρωταθλητής εν ενεργεία, επεσήμανε αμέσως ότι αυτό ήταν λάθος και επικίνδυνο. Μάλιστα το έλεγε σε όλες τις συνεντεύξεις του. Αλλά δεν εισακούστηκε. Έφερε το λευκό-μπλε μονοθέσιο του στην πρώτη θέση της εκκίνησης των τριών Grand Prix στα οποία συμμετείχε. Κι ας ήταν ένα κακό αυτοκίνητο, μιας ομάδας που είχε επαναπαυθεί στις προηγούμενες δόξες της και δεν ήταν έτοιμη για μια τέτοια μετάβαση. Χωρίς κανέναν τερματισμό, η πίεση Grand Prix του San Marino, στην πίστα της Imola ήταν μεγάλη.

Έγκλημα χωρίς τιμωρία

Την Πρωτομαγιά του 1994 το κλίμα ήταν πολύ βαρύ. Την προηγούμενη ημέρα είχε χάσει τη ζωή του ο Αυστριακός Roland Ratzenberger και την Παρασκευή είχε τραυματιστεί ο Βραζιλιάνος Rubens Barrichcello μετά από μια πολύ άσχημη έξοδο. Όμως η Williams-Renault του Senna βρισκόταν και πάλι στην πρώτη θέση της εκκίνησης, παρότι ο ίδιος δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος από την κατάσταση. Ο αγώνας άρχισε κανονικά. Ένα συμβάν μεταξύ των τελευταίων αυτοκινήτων στην εκκίνηση  έφερε το αυτοκίνητο ασφαλείας εμπρός από τον Βραζιλιάνο. Όταν ο αγώνας άρχισε και πάλι η κολώνα του τιμονιού του Senna έσπασε. Αφήνοντας το ακυβέρνητο αυτοκίνητο του να χτυπήσει στον εξωτερικό τοίχο της στροφής Tampouelo με περισσότερα από 300 χλμ./ώρα.

Από τη σύγκρουση ένα μικρό εξάρτημα της ανάρτησης αποκολλήθηκε και σε μια απίστευτη ειρωνεία της τύχης πέρασε μέσα από τη ζελατίνη του κράνους του Βραζιλιάνου, το πιο ευάλωτο σημείο που υπάρχει πάνω στο κράνος, προκαλώντας βαρύτατες κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις στον οδηγό. Εγκεφαλικά νεκρός μεταφέρθηκε με ελικόπτερο στο νοσοκομείο της Μπολόνια όπου άφησε την τελευταία του πνοή το ίδιο απόγευμα.

Με τον ίδιο τρόπο απομακρύνθηκε 25 ώρες νωρίτερα ο βαρύτατα τραυματισμένος Αυστριακός οδηγός. Ο λόγος ήταν ένας ιταλικός νόμος που σε περίπτωση θανάτου σε πίστα, υποχρεώνει σε ματαίωση του αγώνα. Οι Ιταλοί οργανωτές, αναλογιζόμενοι την οικονομική καταστροφή, αποφάσισαν να απομακρύνουν άμεσα τα λαβωμένα σώματα των δύο οδηγών από τον χώρο της πίστας. Στη δίκη που ακολούθησε δεν τιμωρήθηκε κανείς για τον άδικο χαμό του Senna. Ενδεχομένως να έπαιξε ρόλο και η πρόσκαιρη αμνησία του δεύτερου οδηγού της Williams, Damon Hill ο οποίος σε έξι σημαντικές ερωτήσεις απάντησε «Δεν θυμάμαι».

 Τριάντα χρόνια μετά

Ο Senna με τη δράση αλλά και τον θάνατο του πυροδότησε μια σειρά σημαντικών αλλαγών στην ασφάλεια της Formula 1. Που σίγουρα έχουν σώσει πολλούς άλλους πιλότους. Με μια γρήγορη αναζήτηση μπορούμε εύκολα να βρούμε στοιχεία για τον Βραζιλιάνο, ταινίες βιβλία και ντοκιμαντέρ. Αλλά εκείνο που δείχνει το τεράστιο μέγεθος και τον αντίκτυπο του είναι καταφέρνει, τριάντα χρόνια αργότερα, να έχει δεκάδες επίσημα fan Clubs σε όλο τον κόσμο, εκατοντάδες χιλιάδες μέλη σε ομάδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εκατομμύρια επισκέπτες στο Morumbi. Το κοιμητήριο του Sao Paulo όπου η μεταλλική επιτύμβια πλάκα του Ayrton Senna καθημερινά γεμίζει με ένα βουνό από λουλούδια.

Παράλληλα το Instituto Ayrton Senna κρατά ζωντανή την μνήμη του και βοηθά εκατομμύρια παιδία μέσα από τις εκπαιδευτικές δράσεις του.

Σε πρώτο πρόσωπο

Γνώριζα από πολύ μικρή ποιος ήταν ο Senna αλλά δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λίγα λεπτά δίπλα του. Ήταν η εποχή που ο Άρης Σταθάκης έκανε, πέρα από την εκπομπή «Από τη θέση του οδηγού» και τις μεταδόσεις των Grand Prix.

Σε μια οργανωμένη εκδρομή με τηλεθεατές στο Ουγγρικό Grand Prix του 1993 καθόμασταν στο λόμπι του ξενοδοχείου. Τότε παρατήρησα μέσα στο γυάλινο ασανσέρ μια λεπτή ανδρική σιλουέτα με τζιν και μπλε καπέλο. Όσο το ασανσέρ πλησίαζε στο ισόγειο, τόσο καταλάβαινα ότι μάλλον γνώριζα ποιος ήταν μέσα.

Η ολιγόλεπτη συνάντηση του Ayrton Senna με τον πατέρα μου είναι κάτι που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Στεκόμουν δίπλα τους παρακολουθώντας την συζήτηση και προσπαθώντας να καταλάβω τί ήταν αυτό που ένιωθα να περνά σαν ρεύμα μέσα από τη ραχοκοκαλιά μου.  Ήταν κάτι καθηλωτικό και πολλά χρόνια αργότερα έμαθα ότι είχε νιώσει και κάποιος άλλος.

Ο Βρετανός σχολιαστής της Formula 1 John Besignano μιλώντας στο ντοκιμαντέρ «Senna» ο αναφέρει: «Όταν πλησίαζα το αυτοκίνητο του στο grid ένιωθα μια ανατριχίλα. Μέσα σε αυτό το κόκπιτ υπήρχε μια ενέργεια, μια πνευματική δύναμη που δεν ένιωθες δίπλα σε κανένα άλλο αυτοκίνητο. Ήταν σαν ηλεκτρικό ρεύμα». Εκείνο το βράδυ δεν ζήτησα αυτόγραφο, ούτε έβγαλα φωτογραφία μαζί του. Αποφάσισα απλώς να απολαύσω τη στιγμή, μη γνωρίζοντας ότι δεν θα είχα άλλη ευκαιρία.